Od całowania pod jemiołą, po wkładanie sianka pod obrus - te zwyczaje wciąż żyją, choć ich znaczenie zostało zmienione przez wieki. Jakie tradycje świąteczne mają swoje źródło w wierzeniach przedchrześcijańskich? Przedstawiamy pięć z nich – jeden z pewnością cię zaskoczy.
Pogańskie zwyczaje kultywowane podczas świąt. Na liście prezenty i sianko
1. Termin świąt – przesilenie zimowe
Data obchodów Bożego Narodzenia nie jest przypadkowa. Okres od 21-22 grudnia, czyli przesilenia zimowego, aż do 6 stycznia od wieków uważano za czas magiczny. Pogańskie kultury świętowały wówczas zwycięstwo światła nad ciemnością, kiedy dni zaczynały się wydłużać. Rzymianie mieli swoje Saturnalia, a wśród plemion germańskich obchodzono narodziny boga Jule. Dla Słowian były to Gody – czas łączenia światów żywych i umarłych. Dzisiejsze święta Bożego Narodzenia to kontynuacja tej tradycji, wzbogacona o chrześcijańską symbolikę.
Zobacz także:
2. Kolęda – dawny rytuał odwiedzin
Kolędowanie, które dzisiaj kojarzy się z radosnym śpiewaniem pieśni bożonarodzeniowych, ma swoje źródła w pogańskich obrzędach. Dawniej przebierano się i odwiedzano domy sąsiadów, życząc im pomyślności w nadchodzącym roku. Śpiewano przy tym pieśni, które miały odstraszyć złe duchy i zapewnić dobre plony. Dzisiejsze kolędy to jedynie echo tego starodawnego zwyczaju.
3. Całowanie się pod jemiołą i sianko pod obrusem
Jemioła, którą wieszasz w domu, to symbol miłości i płodności. Już w czasach pogańskich całowano się pod jemiołą, wierząc, że przynosi szczęście w miłości. Sianko pod obrusem to z kolei relikt dawnych obrzędów rolniczych. W pogańskich chatach snop zboża umieszczano w kącie izby, by zapewnić urodzaj w nowym roku. Dziś sianko pod obrusem symbolizuje żłóbek Jezusa, ale jego pierwotne znaczenie wciąż jest widoczne.
4. Zwierzęta mówiące ludzkim głosem
Czy w Wigilię nasłuchujesz, czy twoje zwierzę przemówi? Ten piękny zwyczaj ma pogańskie korzenie. Wierzono, że w okresie przesilenia zimowego duchy zmarłych mogą wcielać się w zwierzęta, by przekazać ludziom ważne przesłania. Dzisiejsza legenda o zwierzętach mówiących ludzkim głosem to pamiątka po wierzeniach, które łączyły świat ludzi i duchów.
5. Prezenty – ofiary dla bogów
Obdarowywanie bliskich prezentami ma swoje korzenie w pogańskich zwyczajach składania darów bogom i zmarłym. W starożytnym Rzymie podczas Saturnali elity obdarowywały się wzajemnie, a także rozdawały podarki biedniejszym. W Europie pogańskiej podarki miały symbolizować ofiary składane w podzięce za urodzaj lub w prośbie o pomyślność. Dziś ten zwyczaj przekształcił się w prezenty upamiętniające dary Trzech Króli dla Jezusa.
Choinka, pierwsza gwiazdka. Tradycje Bożego Narodzenia, które zaskakują swoją historią
Boże Narodzenie to nie tylko piękna atmosfera i rodzinne spotkania, ale też mnóstwo tradycji, których znaczenie i pochodzenie często zaskakują. Mowa chociażby o dekorowaniu drzewek. Choinka pojawiła się w tradycji dopiero w XVI wieku, korzeniami sięgając Alzacji, gdzie wiecznie zielone drzewka zaczęto ozdabiać papierowymi ozdobami i jabłkami, symbolizującymi odradzające się życie. Do Polski choinka przywędrowała na przełomie XVIII i XIX wieku, wraz z niemieckimi protestantami, ale początkowo pojawiała się jedynie w miastach. Na wsiach zyskała popularność dopiero w XX wieku, a błyszczące ozdoby, które dziś tak uwielbiamy, to pomysł zaczerpnięty ze Stanów Zjednoczonych.
Z kolei tradycja wypatrywania pierwszej gwiazdki, symbolizującej Gwiazdę Betlejemską, łączy się z chrześcijaństwem, ale nawiązuje też do dawnych wierzeń w magię nieba. W czasach przedchrześcijańskich noc przesilenia zimowego była czasem wróżb i obserwacji gwiazd, które miały wskazywać przyszłość.
Warto też wspomnieć o tradycji serwowania dwunastu potraw na wigilijnym stole, która dzisiaj często interpretowana jest jako nawiązanie do liczby apostołów. Jednak w pogańskich wierzeniach liczba dwanaście symbolizowała pełnię roku – dwanaście miesięcy, które trzeba było godnie uczcić, aby zapewnić sobie powodzenie w kolejnym cyklu. Każda z potraw miała odzwierciedlać dary ziemi i natury.
