Na cmentarzu w Kotle pod Śnieżką nie wolno palić zniczy, o czym rokrocznie przypominają służby Karkonoskiego Parku Narodowego. Nasi czworonożni czy pełzający przyjaciele również mają miejsce, w którym mogą oddać się na wieczny spoczynek. Cmentarze dla zwierząt działają w Polsce od dawna, a najstarszy funkcjonuje już od ponad 30 lat. Z kolei przechadzając się alejką starego cmentarza na Pęksowym Brzyzku, zobaczymy niepowtarzalne nagrobki, będące dziełami sztuki rzeźbionymi w drewnie czy metalu. To też jedna z najważniejszych polskich nekropolii. A to tylko początek zestawienia, które przedstawia najbardziej nietypowe cmentarze w Polsce.
Nietypowe cmentarze w Polsce. Cmentarz dla zwierząt
W Polsce istnieje co najmniej kilkanaście cmentarzy, na których pochować można zwierzę. Znajdziemy je w: Gdańsku, Słupsku, Gorzowie Wielkopolskim, Szymanowie, Rzędzianach, Kątach Wrocławskich, Rakszawie, Bydgoszczy, Toruniu, Pile, Bytomiu, Rybniku, Halinowie, Ropczycach, Sicienku czy Koniku Nowym. W tej ostatniej miejscowości cmentarz dla zwierząt działa najdłużej, bo od 33 lat. To również największa jak dotąd nekropolia, na której pochować można domowe zwierzę.
Zobacz także:
Cmentarz w Koniku Nowym pod Warszawą został założony w 1991 r. przez Witolda Wojdę jako miejsce spoczynku dla psów, dopiero później zaczęły być przyjmowane pochówki wszystkich zwierząt domowych. W 2013 r. do użytku oddano nowy cmentarz (w tej samej miejscowości), a w roku 2021 r. na obu cmentarzach pochowanych było ponad 30 tysięcy pupili, wśród nich głównie psy i koty, ale też króliki, świnki morskie, węże, chomiki, rybka akwariowa, a nawet miniaturowa małpka oraz skremowany koń.
Największy w Polsce i 3. w Europie. Cmentarz Centralny w Szczecinie
Szczeciński Cmentarz Centralny, największy cmentarz w Polsce i trzeci w Europie, oficjalnie otwarty został 6 grudnia 1901 r. Nekropolia wzorowana jest na cmentarzach Hamburga i Wiednia. Obecnie zajmuje powierzchnię mierzącą ponad 1720 ha. Od założenia cmentarza spoczęło tam ponad 300 tys. zmarłych. Mimo że funkcjonuje od ponad 100 lat, jest nadal użytkowany i jest prawnie chronionym zabytkiem narodowym. Cmentarz Centralny w Szczecinie to ogromny park w centrum miasta, z wieloma starymi i różnymi gatunkami drzew i wysokimi żywopłotami z krzewów liściastych lub iglastych. Przypomina duży ogród botaniczny, ale nie każdy, nawet w Szczecinie, wie o tej oryginalnej kolekcji drzew i krzewów.
Na terenie Cmentarza Centralnego znajduje się wiele miejsc o znaczeniu historycznym, m.in. lapidarium ze starymi nagrobkami i rzeźbami nagrobnymi czy stary wiatrak (obecnie przekształcony w centrum ogrodnicze). W jednej z kwater znajdują się groby znanych osób, pomniki poświęcone weteranom, a także osobom, które zginęły na morzu, nienarodzonym dzieciom i ofiarom obozów koncentracyjnych (na zdjęciu poniżej kwatera wojenna). Najbardziej znanym pomnikiem położonym na Cmentarzu Centralnym jest Pomnik Braterstwa Broni wykonany w 1967 r. roku według projektu Sławomira Lewińskiego. To pomnik wojskowy, który wygląda jak skrzydła husarskie, a znajduje się na wzgórzu na osi głównej. Z tego miejsca roztacza się widok na główną kaplicę.
fot. Kapitel/domena publiczna
Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. Nagrobki jak dzieła sztuki
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku (kiedyś Stary Cmentarz) został założony w drugiej połowie XIX wieku przez pierwszego proboszcza zakopiańskiego, księdza Józefa Stolarczyka. To najstarszy cmentarz w Zakopanem, a jego nazwa pochodzi od nazwiska darczyńcy ziemi, na której jest zlokalizowany, Jana Pęksy (a brzyzek oznacza urwisko nad potokiem). Pod koniec 1931 r. Stary Cmentarz wpisano do rejestru zabytków i nadano mu nazwę Cmentarza Zasłużonych. Od tej pory każdy pochówek wymagał zgody konserwatora zabytków, a na cmentarzu chowano już tylko ludzi wybitnych i zasłużonych dla Zakopanego, Tatr i Podhala.
Na Pęksowym Brzyzku znajduje się około 500 grobów, w tym 250 osób zasłużonych. Prawie wszystkie nagrobki są niepowtarzalnymi dziełami sztuki: kapliczkami, góralskimi krzyżami rzeźbionymi w motywy podhalańskie, malowanymi na szkle lub wykonanymi w drewnie, metalu lub kamieniu. Wiele z nich powstało w pracowni Władysława Hasiora (gdy jeszcze uczył w Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem). Na cmentarzu znajdują się rodzinne nagrobki rodów góralskich – Gąsieniców, Walczaków, Pęksów i in. Znajdziemy tam również grób Witkacego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Jana Długosza, Kornela Makuszyńskiego czy dra Tytusa Chałubińskiego.
fot. Michal45/Adobe Stock
Symboliczny Cmentarz Ofiar Gór w Kotle pod Śnieżką. Tu nie wolno palić zniczy
Cmentarz ten położony jest na wysokości ok. 1300 m n.p.m. w Karkonoskim Parku Narodowym, w górnej części Kotła Łomniczki, na urwistym stoku u podnóża Kopy (1377 m n.p.m.). Powstał z inicjatywy Koła Przewodników Sudeckich z Jeleniej Góry dla upamiętnienia ludzi gór, którzy zginęli tragicznie w górach, jak i osób, które wiele wniosły w rozwój karkonoskiej turystyki. Cmentarz został uroczyście otwarty 10 sierpnia 1986 r. w czasie dorocznego Święta Przewodników. Od tamtej pory rokrocznie 1 listopada, w dzień Wszystkich Świętych, ratownicy, przewodnicy sudeccy i inni ludzie gór składają hołd ofiarom gór.
Osoby, które na cmentarzu w Kotle pod Śnieżką chcą uczcić pamięć zmarłych, muszą przestrzegać zasad obowiązujących na terenie parku narodowego. Jedną z nich jest zakaz używania otwartego ognia. Ponadto znicze, świeczki czy inne lampiony zaśmiecają to miejsce.
Bardzo prosimy o nieprzynoszenie i niezapalanie zniczy na Symbolicznym Cmentarzu Ofiar Gór w Kotle pod Śnieżką, popularnym Kotle Łomniczki. Pozostałości po takich dowodach pamięci są problematycznymi odpadami, które nie powinny się nigdy znaleźć w tym miejscu - przestrzega Karkonoski Park Nardowy w komunikacie udostępnionym na Facebooku.
fot. FxJ/domena Publiczna
Grobisko ariańskie w Krynicy. Grobowiec jak piramida
Grobisko ariańskie w Krynicy (pow. krasnostawski), nazywane także Wieżą Ariańską lub Arianką, jest jednym z nielicznych w Polsce grobów piramidalnych, najpewniej to jedna z najstarszych budowli tego typu. Ariankę zbudował w I połowie XVII wieku podkomorzy chełmski, Paweł Orzechowski. Mężczyzna był arianinem i ze względu na to nie mógł zostać pochowany na cmentarzu katolickim. Zdecydował się więc na zbudowanie grobowca znajdującego się w odosobnieniu, o oryginalnej formie. Prawdopodobnie tam został pochowany (w 1612 r.). Istnieje możliwość, że w pobliżu grobiska znajdował się niewielki ariański cmentarz.
Grobowiec jest wykonany z kamienia uzupełnionego cegłą i został częściowo otynkowany. Powstał na planie kwadratu o boku 7,35 m, zwieńczeniem zaś jest piramida o wysokości ok. 15 metrów (łączna wysokość obiektu to ok. 20 metrów). Grobisko posiada wewnętrzną kryptę, do środka prowadzi otwór wejściowy, zamknięty kratą, a na trzech ścianach budowli znajdują się okrągłe otwory pełniące funkcję okien. Piramida posiada także drugie wejście, do niedawna znajdujące się poniżej poziomu gruntu, które przypuszczalnie może prowadzić do pomieszczeń piwnicznych. Oryginalne zwieńczenie piramidy jest obecnie przechowywane w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie.
Cmentarz muzułmański w Kruszyniankach. Unikat w skali kraju
Mizar (cmentarz muzułmański) w Kruszynianach założony został prawdopodobnie w II połowie XVII wieku tuż po osiedleniu się Tatarów w tej miejscowości, a w XVIII wieku został ogrodzony kamiennym murem. Do 1983 r. przetrwał w takiej postaci, a później teren poszerzono od południa i wybudowano nowe bramy w murze zachodnim. Dzisiaj można zobaczyć fragment pierwotnego ogrodzenia od południa, które zachowano dla zobrazowania dawnego przebiegu granic.
Mizar znajduje się w środkowo-wschodniej części wsi Kruszyniany, na wzgórzu. Najstarsze nagrobki pochodzą z XVII i XVIII wieku i są to nieociosane kamienie bez napisów. Sam układ grobów i nagrobków jest nieregularny, a najstarszy z nich to nieociosany kamień z inskrypcją z 1769 r. Najliczniejszą grupę (ponad 300) stanowią nagrobki pochodzące z XIX wieku. Podobnie jak inne mają formę nieociosanego kamienia, na którym wyryte są napisy w języku polskim i arabskim. Późniejsze nagrobki to kamienne stele zamknięte łukiem, ozdobione półksiężycem, płaskorzeźbioną girlandą, pokryte rytymi inskrypcjami majuskułą, po 1863 roku także cyrylicą. Z kolei nagrobki z końca XIX i z I połowy XX wieku wzorowane są na pomnikach chrześcijańskich — to prostokątne płyty ze szlifowanego granitu lub marmuru pokryte stylizowanymi inskrypcjami arabskimi.
fot. Basia Lasocka/repozytorium wolnych zasobów
