Tabletki z krzyżykiem zyskały status niemalże kultowych. Ich nazwa wzięła się od charakterystycznego oznaczenia wytłoczonego na powierzchni pigułki, które łatwo rozpoznawali wszyscy użytkownicy. Dzięki dostępności w kioskach i niskiej cenie tabletki stały się nieodłącznym elementem każdej apteczki. Do dziś pozostają symbolem minionej epoki, przypominając o specyfice życia w czasach PRL-u.
Słynny lek w PRL-u. Czym była tabletka z krzyżykiem?
Tabletki z krzyżykiem zawierały trzy kluczowe składniki: fenacetynę, kwas acetylosalicylowy (aspirynę) i kofeinę. Fenacetyna była odpowiedzialna za działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, aspiryna potęgowała te właściwości, a kofeina zwiększała ich skuteczność oraz działała stymulująco. Takie połączenie sprawiało, że lek był uznawany za uniwersalne remedium na bóle głowy, gorączkę czy przeziębienia.
Zobacz także:
Fenacetyna, która była kluczowym elementem, miała jednak swoje ciemne strony. W miarę upływu lat badania wykazały, że jej długotrwałe stosowanie może prowadzić do poważnych skutków ubocznych, takich jak uszkodzenie nerek, wątroby, a nawet zwiększenie ryzyka nowotworów. Produkcja tych tabletek odbywała się w kilku miejscach, między innymi we Lwowie, gdzie fabryki farmaceutyczne dbały o zachowanie tradycyjnych receptur. Na potrzeby polskiego rynku rocznie produkowano setki milionów opakowań.
Dlaczego wycofano słynną tabletkę?
Problemy z fenacetyną zmusiły producentów do wycofania tego składnika. W latach 90. XX wieku, po licznych badaniach wskazujących na jej szkodliwość, wprowadzono globalny zakaz stosowania fenacetyny w farmacji. W Polsce ostateczna decyzja zapadła w 1996 roku, co doprowadziło do konieczności zmiany składu tabletek z krzyżykiem. Nowa wersja, znana jako Coffepirine, zawierała już tylko dwa składniki: kwas acetylosalicylowy i kofeinę. Chociaż produkt ten był znacznie bezpieczniejszy, nie zdobył już takiej popularności, jak jego pierwowzór.
Zmiana składu wpłynęła nie tylko na działanie tabletek, ale również na ich odbiór przez konsumentów. W miarę jak rosła świadomość społeczna dotycząca bezpieczeństwa farmaceutyków, pacjenci zaczęli unikać leków zawierających potencjalnie szkodliwe substancje. Nowa wersja tabletek nie mogła również liczyć na tak dużą dystrybucję, jak jej poprzedniczka, co sprawiło, że powoli znikała z rynku.
Które leki w czasach PRL również cieszyły się popularnością?
W okresie PRL-u dostępność leków była ograniczona przez centralne planowanie gospodarki, trudności ekonomiczne i embargo technologiczne. Mimo to stosowano zarówno leki zachodnie, jak i te produkowane lokalnie przez krajowy przemysł farmaceutyczny. Do popularnych leków z tamtych lat zaliczały się:
Leki produkowane w Polsce
- Polopiryna – polska wersja aspiryny, stosowana na bóle, gorączkę i stany zapalne;
- Pyralginum – popularny lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy;
- Chinina – stosowana na malarię i bóle mięśniowe;
- Rivanol – antyseptyk stosowany do odkażania ran;
- Hydrochlorotiazyd – lek moczopędny używany w leczeniu nadciśnienia;
- Valerian – preparat z kozłka lekarskiego stosowany na uspokojenie.
Leki importowane
PRL starał się importować leki głównie z krajów bloku wschodniego, choć niektóre zachodnie farmaceutyki również były dostępne:
- Antybiotyki – penicylina i streptomycyna były podstawą leczenia infekcji bakteryjnych.
- Poliolektyna – stosowana w leczeniu chorób neurologicznych.
- Sulfonamidy – jako prekursory antybiotyków.
- Insulina – stosowana w leczeniu cukrzycy, choć jej dostępność bywała ograniczona.
Leki roślinne i preparaty ziołowe
Z uwagi na ograniczenia w dostępności leków, szeroko stosowano zioła i preparaty roślinne, w tym:
- Napar z rumianku – na dolegliwości żołądkowe.
- Syropy z cebuli i miodu – stosowane na kaszel.
- Preparaty z melisy – na uspokojenie.
Ze względu na niedobory leków popularne były również różne domowe mikstury i preparaty wykonywane przez farmaceutów w aptekach, co pozwalało na pewną elastyczność w leczeniu pacjentów.
